Γράφει ο Νώντας Δουζίνας
Το Φεστιβάλ Αθηνών δίνει για ακόμη μια χρονιά τη δυνατότητα στο φιλότεχνο κοινό, μέσω του ποικιλόμορφου προγράμματος που φιλοξενεί, να γνωρίσει από κοντά το έργο σημαντικών καλλιτεχνών της διεθνούς σκηνής. Η συνεργασία με τη διεθνή σκηνή αποτελεί εξαρχής έναν στόχο του Φεστιβάλ και είναι γεγονός, πως χάρη σε αυτό πολλοί από εμάς έχουμε παρακολουθήσει το έργο καλλιτεχνών που δε θα είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε ιδίοις όμμασι, από τη στιγμή που δε θα είχαμε τη δυνατότητα να ταξιδέψουμε εκτός συνόρων.
Πολλές και σημαντικές είναι οι θεατρικές παραστάσεις που θα παρουσιαστούν στο Φεστιβάλ από Έλληνες ή ξένους καλλιτέχνες, όμως σκοπός του παρόντος άρθρου δεν είναι τόσο μια αμιγώς θεατρική πρόταση, όσο η διερεύνηση ενός κοινωνικοπολιτικού πλαισίου, μέσα από το οποίο θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε καλύτερα, τις επιρροές του σκηνοθέτη και ευρύτερα, το πλαίσιο που εντάσσεται η παράσταση.
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Ο 20ός αιώνας αποτέλεσε τον αιώνα των άκρων, αφού μπορεί από τη μία πλευρά να συνοδεύτηκε από τεχνολογική πρόοδο που ελάχιστοι μπορούσαν να φανταστούν, όμως από την άλλη, περιλάμβανε κτηνωδίες από ανθρώπους απέναντι σε ανθρώπους, που πολύ δύσκολα θα ξεχαστούν στο μέλλον. Η Αφρική, κατεξοχήν πεδίο εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, εξαιτίας της πλούσιας σε παραγωγικές πηγές μορφολογίας της, έχει υπομείνει το δικό της Γολγοθά σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, κάτι που δυστυχώς συνεχίζεται και στον 21ο αιώνα. Μία από τις -πολλές- χώρες της Μαύρης Ηπείρου που έχουν γνωρίσει την αποικιοκρατία, έχοντας υπάρξει αποικία των Βρετανών και των Ολλανδών από τον 17ο αιώνα, είναι η Νότιος Αφρική. Έχοντας κλίμα που σύμφωνα με τις μαρτυρίες θυμίζει περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, το κλίμα του Σαν Φρανσίσκο, η Νότιος Αφρική έγινε πεδίο αντιπαράθεσης, λόγω του πλούσιου υπεδάφους της. Μια πολύ σημαντική πηγή εσόδων για τη Νότια Αφρική είναι τα διαμάντια, η εξαγωγή των οποίων αποτέλεσε μήλον της έριδος σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Οι σφαίρες επιρροής αντιμάχονταν διαρκώς και στις περισσότερες τέτοιες περιπτώσεις, το τίμημα πληρώνεται από τους γηγενείς, ιδιαίτερα όταν η χώρα που αναφερόμαστε βρίσκεται στην Αφρική. Από τη στιγμή που τη διοίκηση της πλούσιας αυτής χώρας ανέλαβαν οι γηγενείς και πιο συγκεκριμένα, το Εθνικό Κόμμα της Αφρικής κατά τη δεκαετία του ’40 η κατάσταση ξέφυγε, με σαφέστατες φυλετικές διακρίσεις ενάντια στους μαύρους. Το γνωστό «Απαρτχάιντ» λοιπόν, που στα αφρικανικά σημαίνει «διάκριση» αποτέλεσε μια μορφή πολιτικής στη χώρα, όπου οι πολίτες διαχωρίζονταν με βάση το χρώμα τους. Η ρατσιστική αυτή πολιτική, όπως είδαμε και σε άλλες περιπτώσεις μισαλλοδοξίας κατά τον 20ό αιώνα, επεκτάθηκε εντέλει και σε πολιτικές πεποιθήσεις και διήρκεσε επισήμως από το 1948 έως και το 1994, όταν και καταργήθηκε, ενώ στο τιμόνι της Νοτίου Αφρικής βρισκόταν ο Νέλσον Μαντέλα. Οι εμφύλιες διαμάχες κράτησαν για περίπου 50 χρόνια (σ.σ. αν δεχθούμε πως έχουν σταματήσει σήμερα) και με αριθμούς αποδεικνύεται, η εκμετάλλευση και η διαρκής καταπίεση ενός ολόκληρου λαού, όπως οι μαύροι της Αφρικής. Ενδεικτικά αναφέρουμε με βάση δημοσίευμα έρευνας του Πανεπιστημίου του Stanford στις ΗΠΑ πως το 1978, πέραν των πολλών θυμάτων από τις διαρκείς πολιτικές συγκρούσεις, οι μαύροι της Νοτίου Αφρικής είχαν πληθυσμό 19 εκατομμυρίων ατόμων, έναντι 4,5 των λευκών, ενώ οι απολαβές τους για την ίδια επαγγελματική θέση, ήταν 14 φορές μικρότερες. Αυτό συνέβαινε βέβαια στις ελάχιστες περιπτώσεις που υπήρχαν επαγγελματικές θέσεις που αποτείνονταν τόσο σε λευκούς όσο και σε μαύρους, αφού στις περισσότερες περιπτώσεις επρόκειτο για θέσεις «αποκλειστικά για λευκούς». Σε επίπεδο υγείας, αναλογούσε 1 γιατρός για κάθε 400 λευκούς, τη στιγμή που για τους μαύρους η αναλογία ήταν 1/44.000. Οι μαύροι, ήταν υποχρεωμένοι να επιδεικνύουν διαβατήριο για να κυκλοφορούν ελεύθερα εντός της χώρας. Τα τελευταία χρόνια, γίνονται εκτεταμένες έρευνες για να διαπιστωθεί ο ακριβής αριθμός των μαύρων που θανατώθηκαν στη Νότιο Αφρική κατά την περίοδο του Απαρτχάιντ, όμως ο ακριβής υπολογισμός είναι πολύ δύσκολος για λόγους που δεν είναι σκόπιμο να αναλυθούν εδώ. Σύμφωνα πάντως με υπολογισμούς, πολλές χιλιάδες (ίσως και εκατομμύρια) μαύροι θανατώθηκαν κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου.
BAXTER THEATRE CENTRE
Το Baxter Theatre Centre δημιουργήθηκε στο Κέιπ Τάουν (Cape Town) το 1977, δηλαδή κατά τη διάρκεια του Απαρτχάιντ, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της πόλης. Το Baxter ήταν ένας φορέας ελπίδας στην εποχή του Απαρτχάϊντ. Στο συγκεκριμένο θεατρικό κέντρο, παρουσιάζονταν πολυφυλετικά και προοδευτικά έργα, σε μια εποχή που οποιαδήποτε δραστηριότητα τέτοιας φύσεως διωκόταν. Θεμελίωσε δηλαδή την πολιτιστική του δράση ως έναν φάρο παιδείας και πολιτισμού, σε μια εποχή άκρατου φυλετικού και κατά συνέπεια, κοινωνικού ρατσισμού, βρισκόμενο μάλιστα στον πυρήνα ενός πλήρως ανελεύθερου πολιτικού καθεστώτος. Αυτές τις πολυπολιτισμικές αρχές συνεχίζει να υπερασπίζεται το «Baxter Theatre Centre» που αποτελεί πλέον έναν από τους πιο σημαντικούς θεατρικούς φορείς της Αφρικής, παρέχοντας παραστάσεις παγκοσμίου επιπέδου αλλά κυρίως, συνεχίζοντας να παρέχει ευκαιρίες σε κατώτερες κοινωνικές ομάδες, που δεν έχουν την ίδια δυνατότητα πρόσβασης στην εκπαίδευση. Ενδεικτικό αυτής της δράσης είναι το «Zabalaza Festival» που διοργανώνει από το 2011. Οι στόχοι του εν λόγω Φεστιβάλ είναι πολλοί αλλά με κοινή βάση, την πολιτισμική εκπαίδευση που συνεπάγεται την γενικότερη παιδεία των κατοίκων της Νοτίου Αφρικής, φυσικά ανεξαρτήτως φυλετικών χαρακτηριστικών. Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του θεατρικού κέντρου, σκοποί είναι η αναζήτηση νέων ταλέντων, η δημιουργία νέου θεατρικού κοινού, η παροχή πλατφόρμας ελεύθερης έκφρασης για καλλιτέχνες μέσω εναλλακτικών φεστιβάλ μικρότερου ή μεγαλύτερου βεληνεκούς όπως το Zabalaza Festival, η ύπαρξη workshops και φυσικά, η παροχή υποτροφιών για άτομα με μικρότερες ευκαιρίες πρόσβασης στην εκπαίδευση.
Mies Julie
Το Baxter Theatre Centre θα επισκεφθεί τη χώρα μας στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, για 3 παραστάσεις στις 11-13 Ιουνίου 2015. Το έργο που θα παρουσιαστεί ονομάζεται «Mies Julie» και αποτελεί ένα κείμενο βασισμένο στο «Δεσποινίς Τζούλια» του Αυγούστου Στρίντμπεργκ. Τόσο η διασκευή όσο και η σκηνοθεσία του έργου, που παρουσιάζεται από το 2012 σε όλο τον κόσμο, φέρει την υπογραφή της σημαντικής και πολυβραβευμένης Νοτιοαφρικανής Yaël Farber. Η υπόθεση του έργου, που γράφτηκε το 1888 από τον Στρίντμπεργκ, μεταφέρεται από τη Σουηδία στην Νότια Αφρική. Όπως αναφέρεται από το Ελληνικό Φεστιβάλ: «Το πολύκροτο έργο του Στρίντμπεργκ (1888) φέρνει επί σκηνής, σαν σε τελετουργικό αλληλοσπαραγμό, την αβυσσαλέα αντιπαράθεση ανάμεσα σε δύο κοινωνικές τάξεις, δύο φύλα, δύο ψυχισμούς. Στην παγανιστική ευφορία μιας νύχτας μεσοκαλόκαιρου ο υπηρέτης οδηγεί την κόρη του κόμη στη συντριβή, «με την ωμότητα του σκλάβου και την κρύα καρδιά του κυρίαρχου». Μέσα από ποια βιώματα, μνήμες, εικόνες και συναισθήματα η σκηνοθεσία θα προσεγγίσει το αδυσώπητο παιχνίδι θύτη και θύματος, εξουσίας και σαγήνης ανάμεσα στη λευκή Julie και τον μαύρο John;»
Αυτό είναι και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που γεννά η συγκεκριμένη παράσταση. Πώς θα διαχειριστεί ένα μεγάλο έργο, η διαχρονικότητα του οποίου φαίνεται από τη δυνατότητα μεταφοράς του σε άλλες εποχές και καταστάσεις, μία σκηνοθέτις με τόσο έντονες επιρροές από ένα τέτοιο καθεστώς όπως το Απαρτχάϊντ; Όπως ο σκλάβος της εποχής του Στρίντμπεργκ ήταν ταξικά αδύνατο να «συναντηθεί» με την κόρη του κόμη, έτσι στη Νότιο Αφρική του Απαρτχάϊντ, ο έρωτας ενός μαύρου και μιας λευκής, ήταν επίσης απαγορευμένος, αυτή τη φορά με βάση τα φυλετικά και κατά συνέπεια ταξικά, κριτήρια. Η λευκή Julie και ο μαύρος John συμβολίζουν το τέλος μιας περιόδου που δε θέλουμε να θυμόμαστε, ή μήπως πρέπει να αποτελέσουν το φάρο μας, τώρα που σε όλη την Ευρώπη η μισαλλοδοξία έχει επιστρέψει για τα καλά;
- Για την ιστορία, στην πρώτη «Miss Julie» από το Baxter Theatre Centre το 1985, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά επί σκηνής σε θέατρο της Νότιας Αφρικής, φιλί μεταξύ ανθρώπων διαφορετικού χρώματος…
Πειραιώς 260, 11-13 Ιουνίου 2015, ώρα έναρξης: 21.00
Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση στο www.greekfestival.gr
listenviews 
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.